Công dụng bất ngờ của 'tám'
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.Chuyên gia quốc tế: Trung Quốc nên lắng nghe quan ngại của láng giềng
Như vậy, động cơ công nghệ mới trên Honda Air Blade 125 có công suất, lực kéo tốt hơn động cơ trên Vario 125 vốn thừa hưởng từ thế hệ cũ.
Nghệ thuật uống trà đạo "bá chấy" có tên trong danh sách di sản thế giới
Trong vòng 2 tháng cuối năm, Ninja Van đã vượt qua hơn 38.181 km đường, giao hàng đến hơn 60 điểm trường và trung tâm hỗ trợ tại các vùng sâu, vùng xa. Thời gian tiếp hàng trung bình là 100% kiện hàng giao trong 1-3 ngày, trong đó 50% kiện hàng được giao thành công trong chưa đầy 48 giờ.Ông Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Ninja Van Việt Nam, chia sẻ: "Ninja Van Việt Nam xây dựng được vị thế đơn vị cung cấp dịch vụ logistics hàng đầu trên thị trường là kết quả từ sự tin tưởng và ủng hộ của cộng đồng đối tác và người tiêu dùng tại Việt Nam. Chúng tôi tin rằng sử dụng chính nguồn lực thế mạnh của tổ chức để phụng sự cộng đồng, tương tự những đóng góp cho "Áo ấm cho em", chính là cách ý nghĩa nhất để hồi đáp sự tin tưởng đó".Vượt trên vai trò của đối tác vận chuyển, Ninja Van còn là đối tác chiến lược vững mạnh của Coolmate từ năm 2021. Với nguồn lực mạnh mẽ của Ninja B2B bao gồm mật độ phủ sóng cao và đội ngũ tài xế giàu kinh nghiệm, Ninja Van Việt Nam đã có thể tối ưu hóa thời gian và lan tỏa giá trị nhân văn đến từng cung đường mà những chuyến xe có thể đi đến.
Nồm ẩm - một hiện tượng thời tiết đặc trưng của khu vực miền Bắc vào đầu xuân, thường xảy ra khi độ ẩm trong không khí luôn duy trì ở mức cao, gây ra tình trạng ẩm ướt vô cùng khó chịu. Trong giai đoạn này, độ ẩm trong không khí tăng trên 85% kèm theo mưa phùn, sương mù khiến cho nhà cửa, môi trường xung quanh luôn trong tình trạng ẩm ướt.Nồm ẩm không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt thường ngày mà còn là điều kiện thuận lợi cho virus cúm mùa sinh sôi, tấn công hệ hô hấp, gây ra những tác động nghiêm trọng đến sức khỏe. Người già trên 65 tuổi, trẻ em dưới 5 tuổi hay người có bệnh nền mạn tính là những đối tượng cực kỳ nhạy cảm, dễ mắc cúm mùa mỗi khi mùa nồm "kéo đến".Tính đến thời điểm hiện tại, dịch cúm mùa tại nước ta đang lan rộng và phát triển, gây ra nhiều hệ lụy cho sức khỏe hô hấp trên của người dân. Các ảnh hưởng xấu đến sức khỏe thường gặp mỗi khi mắc cúm mùa là:Ngạt mũi vào mỗi mùa nồm thường bị "ngó lơ" vì phần lớn mọi người sẽ xem đây là triệu chứng bình thường của cơ thể. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài, người bệnh không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra hàng loạt vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hệ hô hấp, tai - mũi - họng, gây polyp mũi và tác động đến cả não bộ.Với đặc điểm là nền nhiệt thấp, độ ẩm cao, nồm chính là "cơn ác mộng" của người có vấn đề về xoang mũi cũng như sức đề kháng yếu. Vậy, đâu là giải pháp gạt đi "cơn ác mộng" mùa nồm, bảo vệ xoang mũi và hệ hô hấp khỏe mạnh?Trước tiên, bạn cần cải thiện không gian sống để đảm bảo mỗi ngày đều được hít thở trong bầu không khí ổn định. Sử dụng máy hút ẩm, thường xuyên vệ sinh nhà cửa sạch sẽ và khô thoáng sẽ giúp hạn chế tác nhân gây viêm xoang, ngạt mũi. Bên cạnh đó, luôn đeo khẩu trang mỗi khi ra ngoài để hạn chế xoang mũi tiếp xúc trực tiếp với khói bụi, ô nhiễm, từ đó giảm thiểu được các mối nguy hại từ vi khuẩn, virus tác động đến hệ hô hấp.Trong trường hợp bạn đã bị ngạt mũi do ảnh hưởng trời nồm, sử dụng xịt mũi COLDi-B chính là giải pháp nhanh chóng giúp thông mũi, giảm ngạt mũi. Với hơn 20 năm có mặt trên thị trường, COLDi-B đã trở thành "người bạn đồng hành" đáng tin cậy, giúp hàng triệu người dễ dàng vượt qua mùa nồm ẩm.Sản phẩm chứa Oxymetazoline, hỗ trợ giải phóng cơn ngạt mũi chỉ sau 1-2 nhát xịt, mang lại cảm giác thông thoáng kéo dài đến 6-8 giờ. Thiết kế nhỏ gọn, đầu xịt cải tiến, COLDi-B là trợ thủ đắc lực, giúp bạn chủ động đối phó với viêm xoang, ngạt mũi mọi lúc, mọi nơi.Thuốc xịt mũi COLDi-B với danh tiếng hơn 20 năm trên thị trường, chứa hoạt chất Oxymetazolin, giúp giảm hiệu quả các triệu chứng ngạt mũi do cảm lạnh, viêm xoang, viêm mũi dị ứng. Hiện sản phẩm đã được bày bán rộng rãi tại các nhà thuốc trên toàn quốc. Mọi thông tin tham khảo về sản phẩm, xin vui lòng liên hệ tổng đài miễn cước 18001155 để được giải đáp.** Lưu ý đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng. Không dùng cho trẻ em dưới 12 tuổi
Cõng chữ lên non
Ngày 15.2, theo thông tin từ Đội CSGT Công an TP.Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk), lực lượng đang phối hợp, xác minh danh tính 2 thanh niên đánh người sau vụ va chạm giao thông.Theo thông tin ban đầu, khoảng 10 giờ 42 phút (ngày 14.2), tại nút giao giữa đường Phan Chu Trinh và Đặng Thai Mai (P.Tân Lợi, TP.Buôn Ma Thuột) xảy ra vụ va chạm giao thông giữa 2 xe máy.Theo đó, vụ va chạm khá nhẹ nhưng khiến người đàn ông đi trên xe máy mang BKS 47B2-2XX.XX ngã xuống đường. Khi người này chuẩn bị đứng dậy thì bị 2 thanh niên điều khiển xe máy mang BKS 47AD-060.86 cùng lao vào, đá nhiều lần vào vùng mặt.Cụ thể, người bị đánh trong vụ va chạm giao thông là anh V.T.H.Q.T. (25 tuổi, trú tại TP.Buôn Ma Thuột). Sau khi bị đánh, anh T. đã đến Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên để khám, điều trị.Theo thông tin từ Đội CSGT Công an TP.Buôn Ma Thuột, vụ va chạm giao thông nói trên không gây thiệt hại về người và tài sản. Hiện, lực lượng chức năng đang điều tra, truy tìm danh tính 2 thanh niên này.Qua tìm hiểu của PV, khi đến bệnh viện, anh T. trong tình trạng bị chảy máu nhiều, đau đầu, tức ngực, bị đau nhức phần răng cửa.
